Mối quan hệ giữa huyết áp cao và xơ vữa động mạch

Sự hình thành tình trạng xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch là hiện tượng thành động mạch bị xơ hóa do sự lắng đọng mỡ và các tế bào viêm tại lớp bao trong thành động mạch. Xơ vữa động mạch được biết đến là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới.

Bệnh tăng huyết áp khiến cho động mạch bị phồng ra, cholesterol, canxi thừa và các tế bào viêm sẽ lắng đọng trong thành động mạch khiến cho thành động mạch trở nên dày lên, hẹp dần, động mạch xơ cứng, mất tính đàn hồi và cản trở dòng chảy của máu trong lòng động mạch gây xơ vữa động mạch.

Các mảng xơ vữa động mạch sẽ xuất hiện dần dần sau nhiều năm với các giai đoạn như sau:

• Giai đoạn một: Đây là giai đoạn đầu của bệnh. Lúc này sự rối loạn huyết động tại chỗ làm biến đổi cấu trúc của lớp trong thành mạch làm xuất hiện tình trạng phù nề không có mỡ. Về sau có sự xuất hiện các tế bào ăn mỡ tụ lại thành đám dưới tế bào nội mô. Thành mạch máu bị rối loạn sẽ tạo điều kiện cho sự lắng đọng lipid.
• Giai đoạn hai: trong giai đoạn này sẽ có sự hình thành các mảng xơ vữa đơn thuần. Trong giai đoạn này sẽ có sự hình thành mảng xơ vữa dày, có vùng hoại tử (chứa nhiều cholesterol và acid béo) ở giữa nằm trong một lớp vỏ xơ. Tiếp đến, mảng vữa xơ sẽ tiến triển và ngày càng dày lên khiến cho động mạch hẹp dần.
• Giai đoạn ba: Lúc này các thành mạch đã bị xơ vữa gây tắc nghẽn động mạch và tai biến thiếu máu cục bộ. Nguyên nhân chủ yếu gây nên đó là do lớp tế bào nội mạc mạch máu bị rách, máu sẽ chảy vào qua vị trí rách và tạo nên cục máu đông. Đồng thời sẽ xuất hiện tình trạng kết tập tiểu cầu, tạo cục máu đông gây nghẽn mạch. Các mảng vữa xơ sẽ phát triển ngày càng dày, canxi lắng đọng và các tổ chức xơ phát triển nhiều hơn dẫn tới bít tắc hoàn toàn động mạch và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm tới tính mạng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim.

Nguyên nhân hình thành xơ vữa động mạch

Nguyên nhân chính dẫn đến việc các động mạch máu bị xơ vữa ở bệnh nhân tăng huyết áp đó là do rối loạn chức năng nội mạc, vì thế quá trình chết theo chương trình của các tế bào nội mạc mạch máu sẽ bị thúc đẩy.

Tăng huyết áp khiến cho áp lực trong lòng mạch tăng lên gây nên tổn thương ở lớp nội mô, mất tính toàn vẹn nên dễ bị các phân tử lipoprotein bám dính vào, tạo thành mảng xơ vữa

Mối quan hệ giữa huyết áp cao và xơ vữa động mạch

Tăng huyết áp là một trong những bệnh lý tim mạch phổ biến nhất trên thế giới và cũng là một trong những nguyên nhân gây tử vong cao, theo ước tính của WHO riêng năm 2019 trên thế giới có khoảng 1.13 tỷ người bị tăng huyết áp, là nguyên nhân khiến 7.5 triệu người tử vong mỗi năm. Tại Việt Nam, thống kê năm 2015 cho thấy cứ 5 người trưởng thành lại có 1 người bị tăng huyết áp, ước tính có khoảng 12 triệu người bị tăng huyết áp.

Tăng huyết áp ảnh hưởng rất lớn đến người bệnh, là yếu tố nguy cơ hàng đầu của các bệnh lý về tim mạch trong đó có xơ vữa động mạch. Nguyên nhân chính dẫn đến hình thành mảng xơ vữa động mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp là do sự rối loạn chức năng nội mạc, mất cân bằng giữa quá trình chết và quá trình tái tạo tế bào nội mạc mạch máu. Nhiều nghiên cứu cho thấy việc giảm sản xuất NO và tăng quá trình chết theo chương trình của tế bào nội mạc (Apoptosis) là một trong những nguyên nhân chính gây rối loạn chức năng nội mạc, từ đó dẫn đến hình thành mảng xơ vữa động mạch. Cụ thể:

• Ở những bệnh nhân huyết áp cao, hiện tượng giảm NO là do cơ thể giảm sản xuất NO và tăng quá trình ức chế NO. 

• Trong đó nguyên nhân khiến cowther giảm sản xuất NO chính là do cơ thể giảm L-arginine (tiền chất tổng hợp nên NO synthase) sản xuất nhiều trong tế bào ADMA là chất ức chế cạnh tranh NO synthase, dẫn đến giảm sản xuất NO; thiếu cộng tố (cofactor ) để tổng hợp eNOS (endothelial NO synthase). 
• Còn nguyên nhân gây giảm hoạt tính của NO chủ yếu là do tế bào dưới ảnh hưởng của cao huyết áp sản sinh nhiều Superoxide O2.

• Các tế bào nội mạc mạch máu luôn luôn diễn ra quá trình chết theo chương trình và tân tạo tế bào mới giúp cho lớp nội mạc luôn liền lạc và duy trì các chức năng bình thường. Dưới ảnh hưởng của tình trạng cao huyết áp dai dẳng, các tế bào nội mạc chết theo chương trình (apoptosis) ngày càng nhiều hơn tạo điều kiện cho việc hình thành mảng xơ vữa động mạch. Cơ chế chính thúc đẩy quá trình apoptosis của tế bào nội mạc mạch máu ở bệnh nhân tăng huyết áp là sự tăng tạo angiotensin II. Khi nồng độ angiotensin II tăng lên sẽ làm gia tăng tỷ lệ tế bào nội mạc bị apoptosis đồng thời kích hoạt CASP 3 làm bắt đầu quá trình apoptosis của tế bào nội mạc.

Có thể nói một cách tổng quát như sau: Huyết áp cao làm giảm quá trình sản xuất NO, tăng ức chế NO, tăng stress oxy hóa dẫn đến bị tăng LDL-oxy hóa. Ngoài ra cao huyết áp còn khiến thúc đẩy quá trình apoptosis của tế bào nội mạc mạch máu do tăng sản xuất angiotensin II, khiến tế bào nội mạc không liền lạc và tạo điều kiện cho phân tử LDL oxy hóa dễ dàng đi vào lớp dưới nội mạc. Bên cạnh đó, angiotensin II còn làm tăng phản ứng viêm và kích hoạt các phân tử kết dính, phân tử hấp dẫn tế bào monocyte, từ đó tạo thành tế bào bọt dưới nội mạc và cuối cùng là hình thành mảng xơ vữa động mạch. Ở những bệnh nhân đã bị xơ vữa động mạch gây hẹp mạch thì quá trình apoptosis do tăng huyết áp có thể vỡ mảng xơ vữa, tạo huyết khối và gây nên hội chứng mạch vành cấp. Do đó bệnh nhân cao huyết áp cần thiết điều trị tích cực, kiểm soát tốt huyết áp. Bên cạnh đó cũng cần tích cực tuyên truyền phòng ngừa cao huyết áp ở những người chưa bị tăng huyết áp để có các biện pháp ngăn ngừa bệnh phù hợp.

Các yếu tố nguy cơ dẫn tới xơ vữa động mạch

Một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn tới xơ vữa động mạch có thể kể đến như:

• Người bị cường giáp
• Người sử dụng quá nhiều chất béo bão hòa
• Người có nồng độ triglycerides cao
• Người có nồng độ homocystein cao
• Người có nồng độ fibrinogen trong máu cao.
• Viêm hệ thống mãn tính: Được phản ánh thông qua sự gia tăng bạch cầu và hs-CRP.
• Ô nhiễm không khí, đặc biệt là hạt mịn có đường kính nhỏ hơn 2.5 mm. Một số tài liệu cho rằng ô nhiễm không khí có liên quan đến sự dày lên của thành động mạch cảnh.
• Bệnh nhân bị bệnh đái tháo đường, rối loạn lipid máu
• Những người hay hút thuốc lá
• Người có nồng độ C-reactive protein cao.
• Thiếu vitamin B6, B12 và acid folic.
• Tuổi tác: người càng cao tuổi sự xuất hiện các mảng xơ vữa càng gia tăng
• Giới tính: nam giới mắc xơ vữa động mạch nhiều hơn nữ giới. Tuy nhiên nếu phụ nữ đã mãn kinh thì tỉ lệ mắc xơ vữa động mạch 2 giới lại xấp xỉ nhau.
• Tiền sử gia đình: Nếu gia đình có người đã từng bị xơ vữa động mạch thì khả năng bị cao hơn những người không có người thân trong gia đình bị mắc.
• Do tình trạng thừa cân, béo phì
• Do thiếu estrogen thường gặp phải ở phụ nữ mãn kinh
• Tăng đông máu

Trên đây là toàn bộ những thông tin về mối quan hệ giữa huyết áp cao và bệnh xơ vữa động mạch cũng như những nguyên nhân hình thành, các yếu tố làm tăng nguy cơ khiến bạn bị xơ vữa động mạch. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp đã giải đáp hết thắc mắc của bạn. Nhưng nếu còn thắc mắc đừng ngần ngại hãy gọi cho chúng tôi qua số 18006316 miễn phí cước gọi để được tư vấn.