Tắc mạch máu não có nguy hiểm không? nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Tắc nghẽn mạch máu não là nguyên nhân chính dẫn đến nhồi máu não, gây ra khoảng 85% các trường hợp đột quỵ. Đây là một tình trạng khẩn cấp cần được điều trị ngay lập tức, bởi nó có thể ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh. Việc nhận biết sớm các triệu chứng tắc nghẽn mạch máu não rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Vậy chúng ta có thể nhận biết bằng những dấu hiệu nào?

Tắc mạch máu não là gì?

Có hai động mạch cảnh và hai động mạch đốt sống (phía trước và sau cổ) chịu trách nhiệm cung cấp máu giàu oxy và chất dinh dưỡng từ tim đến đầu và cơ thể. Dường như việc này rất đơn giản, nhưng đó lại là điều cực kỳ quan trọng cho sự sống còn của não. Bởi não chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể, nhưng lại tiêu thụ đến 15% cung lượng tim và 25% tổng lượng oxy cung cấp cho cơ thể. Do đó, vấn đề về tắc nghẽn mạch máu não là cực kỳ nguy hiểm và cần được phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Thường từ độ tuổi 30 trở đi, các động mạch cung cấp máu cho não bắt đầu tích tụ các mảng bám là các vết mỡ (chất béo và cholesterol) và dần hẹp lại, làm giảm lưu lượng máu đến não. Khi mảng bám ngày càng lớn, máu sẽ càng khó lên đến não.

Nếu mảng bít hoàn toàn lòng mạch, hoặc đôi khi mảng xơ vữa bị nứt vỡ, sẽ gây tắc nghẽn mạch máu não. Bên cạnh đó, huyết khối – cục máu đông từ nơi khác trong cơ thể, chẳng hạn từ tim hay chân, có thể bị bắt vào các mạch máu nhỏ trong não, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não. Đây là tình trạng nguy hiểm dẫn đến đột quỵ và được gọi là đột quỵ do tắc mạch máu não.

Tắc nghẽn mạch máu não có những triệu chứng nào?

Việc nhận biết các triệu chứng của tắc nghẽn mạch máu não giúp cho việc can thiệp điều trị kịp thời, giảm thiểu nguy cơ bị biến chứng nguy hiểm. Một số dấu hiệu thường gặp khi bị tắc nghẽn mạch máu não bao gồm:

• Yếu liệt một nửa cơ thể, khó di chuyển tay chân, không thể giơ hai tay lên cao đồng thời;
• Bị méo miệng, lệch mặt, cười méo mó;
• Mất thăng bằng, đi loạng choạng không ổn định;
• Đau đầu nặng, có thể kèm theo chóng mặt, buồn nôn;
• Khó nói, nói lắp, không thể nói được;
• Thị lực bị suy giảm, mờ mắt;
• Co giật;
• Trạng thái lơ mơ hoặc mất ý thức.

Khi phát hiện người bị các dấu hiệu tắc mạch máu não nói trên, cần đưa đến bệnh viện gần nhất ngay lập tức để bác sĩ chẩn đoán và can thiệp trong “thời gian vàng”, nhằm tránh nguy cơ tử vong và các biến chứng nghiêm trọng.

Điểm danh những nguyên nhân gây tắc mạch máu não

Một số nguyên nhân thường gặp

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây tắc mạch máu não sẽ giúp bạn có được các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn. Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến tắc mạch máu não bao gồm:

• Xơ vữa động mạch: đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc mạch máu não. Gần 65% các trường hợp đột quỵ do tắc nghẽn mạch máu bắt nguồn từ tình trạng xơ vữa động mạch, bao gồm cả các động mạch lớn bên ngoài và bên trong sọ, cũng như các nhánh động mạch nhỏ bên trong não.

Việc tắc mạch máu não có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó xơ vữa động mạch chiếm tỷ lệ cao nhất (gần 65% trường hợp). Nguyên nhân khác bao gồm hình thành cục máu đông trong mạch máu (khoảng 20-30% trường hợp do bệnh van tim, rung nhĩ), cũng như bệnh lý về máu hoặc viêm nhiễm (khoảng 5% trường hợp). Việc tìm hiểu nguyên nhân của tắc mạch máu não sẽ giúp người bệnh có được các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.

Và một số yếu tố nguy cơ

Việc tăng cường ý thức phòng ngừa tắc mạch máu não là cần thiết, vì một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh này, không nên chủ quan. Các yếu tố này bao gồm:

• Tiểu đường: Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ bị tắc mạch máu não cao hơn gấp 4 lần so với người bình thường.
• Tăng huyết áp: Tăng huyết áp là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tắc nghẽn các mạch máu. Áp lực trong lòng mạch quá cao sẽ gây bong tróc các mảng xơ vữa ở thành mạch, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu.
• Bệnh động mạch cảnh cũng là một nguyên nhân gây đột quỵ do tắc mạch máu não, đặc biệt là đối với những người có tiền sử gia đình hoặc bị mắc bệnh này.

• Rung nhĩ: Với những người mắc bệnh rung nhĩ, các cục máu đông trong tâm nhĩ có thể trôi theo dòng máu, gây tắc nghẽn mạch máu não. Khoảng 15% người bệnh rung nhĩ bị đột quỵ do tắc mạch máu não.
• Tăng mỡ máu (tăng cholesterol máu): Nồng độ cholesterol xấu (LDL) và nồng độ cholesterol tốt (HDL) tăng cao đều có thể dẫn đến huyết khối động mạch.
• Lối sống kém lành mạnh: Những người ít vận động, béo phì, ăn quá nhiều chất béo, muối, nhiều cholesterol hoặc chất béo dễ bị tăng huyết áp, tiểu đường, cholesterol máu cao – những nguyên nhân dẫn đến huyết khối động mạch và gây tắc mạch máu não. Hút thuốc cũng có thể tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, huyết khối, cholesterol máu,…
• Tuổi già: Bất kỳ ai cũng có thể bị tắc nghẽn mạch máu não. Tuy nhiên, tỷ lệ người lớn trên 55 tuổi bị tắc mạch máu não cao hơn.
• Tiền sử bệnh: Những người từng bị tắc mạch máu não trong quá khứ có nguy cơ tái phát cao trong một thời gian ngắn.

Biến chứng của bệnh tắc nghẽn mạch máu não

Tắc mạch máu não là một bệnh lý nguy hiểm cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng có thể gặp phải khi bị tắc mạch máu não gồm:

• Liệt nửa người: Đây là biến chứng nghiêm trọng và nguy hiểm, khiến người bệnh không thể di chuyển và tự chăm sóc bản thân. Điều này gây ra sự khó khăn trong cuộc sống.
• Rối loạn ngôn ngữ: Tắc mạch máu não có thể dẫn đến đột quỵ và gây ra rối loạn ngôn ngữ. Người bệnh có thể không nói được hoặc không hiểu được ngôn ngữ của người khác hoặc cả hai biến chứng đồng thời. Điều này gây cản trở trong giao tiếp và cuộc sống hàng ngày của người bệnh.
• Khó khăn trong việc đi tiểu và đại tiện: Sự rối loạn của cơ tròn khiến người bị tắc nghẽn mạch máu não gặp khó khăn hơn khi đi tiểu hoặc đại tiện.
• Chóng mặt, mất cân bằng khi đứng hoặc đi: Người bị tắc mạch máu não có thể gặp phải chứng chóng mặt và mất cân bằng khi đứng hoặc đi.
• Nguy cơ mất ý thức và tử vong cao.

Chẩn đoán bệnh tắc nghẽn mạch máu não

Việc chẩn đoán tắc nghẽn mạch máu ở động mạch cảnh ngoài sọ có thể được thực hiện thông qua việc sử dụng ống nghe, tuy nhiên phần lớn các trường hợp liên quan đến mạch máu não cần sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh.

Nhờ vào các hình ảnh được ghi lại, các bác sĩ có thể quan sát tình trạng của động mạch lớn, mạch máu nhỏ và cả mô não. Điều này giúp cho bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và kịp thời, từ đó đưa ra phương pháp điều trị hợp lý để giúp bệnh nhân phục hồi sức khỏe.

Việc chẩn đoán bệnh tắc nghẽn mạch máu não có thể được thực hiện thông qua nhiều kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại như:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT)
• Chụp MRI não (máy MRI 3 Tesla)
• Siêu âm doppler xuyên sọ
• Chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)
• Siêu âm Doppler động mạch cảnh
• Chụp mạch máu cộng hưởng từ (MRA)

Các chuyên gia y tế sẽ lựa chọn phương pháp chẩn đoán phù hợp nhất cho từng trường hợp bệnh nhân.

Có những cách nào để điều trị tắc mạch máu não?

Chữa trị bằng thuốc tan huyết khối

Để điều trị tắc mạch máu não, bác sĩ có thể kê đơn thuốc tan huyết khối để làm tan các cục máu đông trong mạch máu, giúp cho dòng máu có thể lưu thông dễ dàng và cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng nếu bệnh nhân được phát hiện và điều trị kịp thời trong “thời gian vàng”. Điều này có thể giúp giảm thiểu tối đa tổn thương và giảm nguy cơ tai biến và tử vong.

Bên cạnh đó, các bác sĩ còn tư vấn cho người bệnh thay đổi lối sống, ăn uống đúng cách, tập thể dục điều độ, cai thuốc lá, hạn chế uống rượu bia. Đặc biệt, đối với những người bị huyết áp cao, tăng cholesterol, bệnh tim mạch, rung nhĩ,… cần tuân thủ một quy trình điều trị chặt chẽ hơn để phòng ngừa các biến chứng tiềm ẩn.

Biện pháp can thiệp mạch

Để điều trị tắc nghẽn mạch máu não, bác sĩ có thể sử dụng phương pháp can thiệp nội mạch để loại bỏ các cục máu đông, mảng xơ vữa hoặc nút tắc đoạn mạch bị phình vỡ. Đây là một phương pháp hiện đại, không gây đau đớn và đem lại hiệu quả cao cho bệnh nhân, đặc biệt trong trường hợp tắc nghẽn mạch máu lớn và được tiến hành trong thời gian sớm trước khi não bị tổn thương.

Biện pháp phẫu thuật

Bên cạnh việc chỉ định sử dụng thuốc và can thiệp nội mạch, các bác sĩ còn xem xét có nên tiến hành phẫu thuật đối với bệnh nhân hay không. Nếu động mạch cảnh bị hẹp hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng, có thể dẫn đến đột quỵ. Quyết định phẫu thuật phòng ngừa đột quỵ tái phát do hẹp động mạch cảnh ngoài sọ được các bác sĩ đưa ra dựa trên việc cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, và sự ưu tiên được xác định tùy theo trường hợp cụ thể.

Hiện nay, có hai phương pháp phẫu thuật được áp dụng để điều trị bệnh nhân bị tắc mạch máu não, bao gồm cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh và nong mạch, cũng như đặt stent. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ đưa ra quyết định về hình thức điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể của bệnh nhân.

Vậy chúng ta có thể phòng ngừa tắc nghẽn mạch máu não bằng cách nào?

Để phòng ngừa bệnh tắc mạch máu não, cần giảm thiểu các yếu tố nguy cơ có liên quan đến bệnh. Việc hạn chế hút thuốc, ăn nhiều chất béo, ăn mặn,… sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Bạn có thể áp dụng một số biện pháp để phòng ngừa bệnh tắc mạch máu não như sau:

• Giảm thiểu tình trạng hút thuốc lá thụ động, bạn nên tránh xa khu vực có khói thuốc và không hút thuốc lá chủ động.
• Để tăng cường sức khỏe và hạn chế nguy cơ mắc tiểu đường, tăng mỡ máu, tăng huyết áp, bạn nên tập thể dục thể thao thường xuyên, ít nhất 3 buổi mỗi tuần, mỗi buổi từ 20-30 phút.
• Xây dựng lối sống lành mạnh, giảm căng thẳng và duy trì chế độ ăn uống hợp lý. Nên hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo và dầu mỡ, giảm thức ăn nhiều đường và muối, tăng cường ăn rau củ quả và trái cây. Nên tránh sử dụng các sản phẩm chế biến sẵn, vì chúng thường chứa nhiều gia vị nêm nếm không tốt cho sức khỏe.
• Đối với những bệnh nhân bị bệnh mạch máu não, xơ vữa động mạch, bệnh động mạch ngoại vi hoặc bệnh mạch vành, cần sử dụng thuốc để giảm cholesterol (kể cả khi mức độ cholesterol không cao bất thường) và phải tuân thủ chế độ sử dụng thuốc đầy đủ để duy trì huyết áp ở mức ổn định.
• Để duy trì sức khỏe, cần thường xuyên khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là với những người có tiền sử tắc mạch máu não, đột quỵ hoặc trong gia đình có người bị bệnh này. Việc kiểm tra định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nghiêm trọng.

Tắc mạch máu não là một trong những căn bệnh đe dọa tính mạng và gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của con người. Tuy nhiên, may mắn thay, chúng ta có thể phòng ngừa và hạn chế bệnh tắc mạch máu não bằng những biện pháp đơn giản.

Việc duy trì một lối sống lành mạnh, hạn chế hút thuốc lá, ăn uống hợp lý, tập thể dục thường xuyên và kiểm tra sức khỏe định kỳ đều có thể giúp chúng ta giảm nguy cơ mắc bệnh.

Ngoài ra, nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào liên quan đến sức khỏe, đặc biệt là liên quan đến đầu và cổ, hãy nhanh chóng đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tất cả những nỗ lực này đều nhằm giúp chúng ta có một cuộc sống khỏe mạnh và tươi đẹp hơn.